فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

حسابرسى به مفهوم اعم کلمه عبارت از هرگونه رسيدگى است که به منظور تائيد يا اظهارنظر نسبت به درستى هرگونه مدارک و اسناد مالى توسط شخصى مستقل از تهيه کننده يا تهيه کنندگان آن مدارک و اسناد به‌عمل آيد ـ چنين رسيدگى علاوه بر تجزيه و تحليل مدارک و اسناد موردنظر و تطبيق آنها با مستندات اوليه، طبعاً شامل پژوهش در اطراف چگونگى معاملاتى که اسناد و مدارک مذکور نشان دهندهٔ نتايج حاصله از آنها است و به‌طور کلى هرگونه اقدامى که براى نيل به هدف فوق لازم باشد نيز خواهد بود.

پشت اين تعريف دنياى حرفه‌اى گسترده‌‌اى وجود دارد. در سيستم اقتصادى امروز دنيا، انتقال و گزارش اطلاعات مالى و اقتصادى صحيح به مراکز تصميم‌گيرى داراى اهميتى شگرف است. يکى از خصوصيات اين اقتصاد گسترده وجود سازمان‌هاى بزرگ دولتى و خصوصى است که با سرمايه‌هاى هنگفت و گاه بسيار هنگفت فعاليت‌هاى اقتصادى به‌خصوصى را در يک منطقه يا در سرتاسر کشور و يا حتى در اقصى نقاط جهان اداره مى‌کنند. براى مديرانى که در رأس اين سازمان‌هاى وسيع‌ قرار دارند امکان نظارت بر تمام جزئيات کار در کارگاه‌ها و ادارات و شعب چنين مؤسسات بزرگى وجود ندارد. و بنابر اين ناچار هستند داورى خود را نسبت به نيک و بد جريان امور، و همچنين تصميماتى را که در رابطه با طرح‌ها و برنامه‌هاى آينده اتخاذ مى‌کنند، بر مبناء گزارش‌هاى مالى و اطلاعات ديگرى که از ناحيهٔ دستگاه و يا خارج از آن به‌دست آنها مى‌رسد بنيان نهند.

همچنين سهام‌داران خُرد و درشت که احتمالاً اندوخته‌هاى ساليان دراز خود را در اختيار شرکت‌هاى سهامى گوناگون مى‌گذارند براى آگاهى از چگونگى اداره سرمايه‌هاى خود و اطمينان از درستى عمل و کارآئى مديران و گردانندگان امور اين شرکت‌ها هيچ وسيلهٔ ديگرى جز صورت‌هاى مالى و گزارش‌هاى ساليانه هيئت مديره و توضيحاتى که ممکن است در مجمع عمومى در اختيار سهام‌داران قرار داده شود ندارند. دولت نيز که سهمى عمده از منابع مالى ملى را به‌صورت‌هاى گوناگون براى انجام وظايف و برنامه‌هاى خود به مصرف مى‌رساند، از بررسى اطلاعات مالى و آمارى براى اطمينان از درستى پيدايش و صرف اين منابع و وجوه بى‌نياز نيست. به‌علاوه قسمت عمده درآمد داخلى دولت از طريق وصول ماليات بَر درآمد شرکت‌ها و ساير اشخاص حقوقى و دارندگان مشاغل و مؤسسات به‌دست مى‌آيد. طبيعى است که در اين زمينه هم دولت نياز به اخذ و تحصيل گزارش‌هاى دقيق مالى مربوط به اين مؤسسات و اشخاص دارد .

کيست که بگويد اين اطلاعات مالى که به‌صورت ترازنامه‌ها و صورت‌هاى سود و زيان و منابع و مصارف وجوه و انواع و اقسام جداول اطلاعاتى پيوست آنها و تعديلاتى که در ارقام به‌عمل آمده، يا بايد به‌عمل آيد، درست است و مى‌توان به آن اعتماد داشت و روى آن حساب کرد؟ نظام اقتصاد جهان امروز بر مبناء مطالعهٔ عميق فعاليت‌هاى صنايع و مؤسسات بازرگانى و خدماتى و اطلاع دقيق از ارقام مربوط به نتايج حاصله از اين فعاليت‌ها استوار است. موفقيت و بهبودى اقتصاد کشور، چه در جريان فعاليت‌هاى روزانه و چه در اجراء برنامه‌هاى بلند مدت، منوط به گزارش صحيح اطلاعات مالى است. چگونه بايد نسبت به درست بودن يا حداقل قابل‌قبول بودن اين اطلاعات مالى و محاسبهٔ صحيح اين همه آمار و اعداد و ارقام اطمينان لازم حاصل شود؟ سهمى عمده از پاسخ به اين سؤال‌ها مربوط به چگونگى وظيفه‌‌اى است که حسابرسان در امر رسيدگى به اين گزارش‌ها و اطلاعات و آمار ايفاء مى‌کنند.

همچنين سهام‌داران خُرد و درشت که احتمالاً اندوخته‌هاى ساليان دراز خود را در اختيار شرکت‌هاى سهامى گوناگون مى‌گذارند براى آگاهى از چگونگى اداره سرمايه‌هاى خود و اطمينان از درستى عمل و کارآئى مديران و گردانندگان امور اين شرکت‌ها هيچ وسيلهٔ ديگرى جز صورت‌هاى مالى و گزارش‌هاى ساليانه هيئت مديره و توضيحاتى که ممکن است در مجمع عمومى در اختيار سهام‌داران قرار داده شود ندارند. دولت نيز که سهمى عمده از منابع مالى ملى را به‌صورت‌هاى گوناگون براى انجام وظايف و برنامه‌هاى خود به مصرف مى‌رساند، از بررسى اطلاعات مالى و آمارى براى اطمينان از درستى پيدايش و صرف اين منابع و وجوه بى‌نياز نيست. به‌علاوه قسمت عمده درآمد داخلى دولت از طريق وصول ماليات بَر درآمد شرکت‌ها و ساير اشخاص حقوقى و دارندگان مشاغل و مؤسسات به‌دست مى‌آيد. طبيعى است که در اين زمينه هم دولت نياز به اخذ و تحصيل گزارش‌هاى دقيق مالى مربوط به اين مؤسسات و اشخاص دارد.

کيست که بگويد اين اطلاعات مالى که به‌صورت ترازنامه‌ها و صورت‌هاى سود و زيان و منابع و مصارف وجوه و انواع و اقسام جداول اطلاعاتى پيوست آنها و تعديلاتى که در ارقام به‌عمل آمده، يا بايد به‌عمل آيد، درست است و مى‌توان به آن اعتماد داشت و روى آن حساب کرد؟ نظام اقتصاد جهان امروز بر مبناء مطالعهٔ عميق فعاليت‌هاى صنايع و مؤسسات بازرگانى و خدماتى و اطلاع دقيق از ارقام مربوط به نتايج حاصله از اين فعاليت‌ها استوار است. موفقيت و بهبودى اقتصاد کشور، چه در جريان فعاليت‌هاى روزانه و چه در اجراء برنامه‌هاى بلند مدت، منوط به گزارش صحيح اطلاعات مالى است. چگونه بايد نسبت به درست بودن يا حداقل قابل‌قبول بودن اين اطلاعات مالى و محاسبهٔ صحيح اين همه آمار و اعداد و ارقام اطمينان لازم حاصل شود؟ سهمى عمده از پاسخ به اين سؤال‌ها مربوط به چگونگى وظيفه‌‌اى است که حسابرسان در امر رسيدگى به اين گزارش‌ها و اطلاعات و آمار ايفاء مى‌کنند.

امروزه در بسيارى از کشورهاى جهان و تا اندازه‌اى در کشور ما نيز، صورت‌هاى مالى حسابرسى شده وسيلهٔ مناسبى براى نقل و انتقال و ابلاغ اطلاعات صحيح و به موقع و به مورد مالى در خصوص مؤسسات و شرکت‌ها و بانک‌ها و حتى اشخاص عمده از قبيل مقاطعه‌کاران و بالاخره دستگاه‌هاى دولتى و در نهايت امر دولت مرکزى تلقى مى‌شود. منظور از صورت‌هاى مالى حسابرسى شده، ترازنامه و صورت سود و زيان و ساير جداول و يادداشت‌هاى مربوطه است که به وسيلهٔ يک يا چند حسابرس مستقل مورد حسابرسى قرار گرفته و ”عقيدهٔ حرفه‌اي“ اين حسابرس يا حسابرسان نسبت به درستى و قابل بودن آنها در طى گزارشى موسوم به گزارش حسابرسى ابراز شده باشد.

بسيارى از اصطلاحاتى که در زمينهٔ دانش‌هاى حسابدارى و حسابرسى مستقل به‌کار مى‌روند در بادى امر به‌صورت ترجمه يا اقتباس از اصطلاحات و کلمات خارجى وارد زبان ما شده‌اند ـ از آنجا که اين اصطلاحات برحسب آنکه از متون فرانسوي، انگليسى و يا آمريکائى و غيره به زبان فارسى راه يافته باشند متفاوت مى‌باشند، گاه تعميرات و مفاهيم متفاوتى به ذهن خواننده القاء مى‌شود، لذا در انتهاء کتاب فرهنگ مختصرى از لغات و اصطلاحات به‌کار برده شده درج گرديده است.

تاریخچه :

اگرچه حسابرسى به‌صورتى‌ که امروزه مورد عمل و استفاده است داراى سابقهٔ نسبتاً کوتاهى مى‌باشد، ولى بايد دانست که حسابرسى به مفهوم اعم کلمه، يعنى رسيدگى به حساب و کتاب، سابقه‌اى بسيار طولانى دارد، که مندرجاً با يک روند تکوينى به ‌صورت کنونى درآمده است. مبداء شروع حسابرسى به زمانى برمى‌گردد که لزوم برقرارى نوعى کنترل نسبت به عمليات و معاملات کسانى که به مباشرت ديگران اقدام به وصول و يا خرج وجوه متعلق به آنان مى‌نمودند احساس گرديد. اين ضرورت به‌خصوص در مورد کنترل وصول و مصرف وجوه عمومى ـ يعنى مال حکومت، يا بيت‌المال يا خزانه ـ از ديرباز احساس گرديده و به همين علت سابقهٔ بازرسى عمليات مقامات مالى در دستگاه‌هاى حکومتى و مملکتى بسيار قديمى است. بديهى است در آن روزگاران به‌علت ابتدائى بودن روش‌هاى حسابدارى و مدارک و دفاترى که نگاهدارى مى‌شده است، و مهم‌تر از آن به‌علت ناچيز بودن نسبى اعداد و ارقام و ميزان و تعداد معاملات، وظايف شخص رسيدگى کننده بسيار مختصر بوده و گاه به استماع توضيحاتى که توسط مباشران يا عمال مالى داده مى‌شد محدود مى‌گرديد. شايد به همين علت در عرف و فرهنگ انگلوساکسون‌ها شخص رسيدگى کننده اصطلاحاً Auditor مشتق از کلمهٔ لاتين Audire به معنى شنيدن و استماع کردن، ناميده مى‌شود.

از قرن پانزدهم ميلادى )يعنى قبل از آغاز سلطنت صفويان( که به دنبال رُنسانس، توسعه وسيعى در امور تجارت و بازرگانى جهانى به وجود آمده در نتيجه نياز حاصل از افزايش ميزان و تعداد معاملات، روش‌هاى حسابدارى به تدريج تکامل يافت، و با ابداع روش دفتردارى دو طرفه که اصول آن نخستين بار به سال ۱۴۹۴ ميلادى در ونيز انتشار يافت، ثبت انواع و اقسام عمليات حسابدارى امکان‌پذير گرديد. از طرف ديگر توسعهٔ امور بازرگانى در يک سطح بين‌المللي، که خود گسترش خارق‌العاده‌اى در فعاليت‌هاى ديگرى از قبيل بانک‌داري، کشتى‌رانى تجاري، بيمه و غيره را به همراه داشت، به کارگيرى سرمايه‌هاى هنگفت به ميزانى بيش از مقدورات انفرادى بازرگانان وقت را ضرورى ساخت و در نتيجه اين امر، انواع و اقسام مشارکت‌ها عرف گرديد که به نوبهٔ خود موجب تکامل بيشتر روش‌هاى حسابدارى گرديد. بدين ترتيب قبل از انقلاب صنعتى اروپا، گسترش نسبى فعاليت‌هاى اقتصادى و تکامل تدريجى روش‌هاى حسابدارى به‌طور مسلّم در ايجاد حسابرس به‌صورتى‌ که امروزه شناخته شده است )منتها با روش‌هاى ابتدائى‌تر( بسيار مؤثر بوده است، ولى با وجود آن، پيشرفت و رواج حسابرسى بيشتر مديون اثرات اقتصادى انقلاب صنعتي، که به تدريج در طى قرن نوزدهم ظاهر گشت، مى‌باشد

گسترش فوق‌العاده فعاليت‌هاى اقتصادى در طى قرن نوزدهم ضرورت به‌کار افتادن سرمايه‌هائى به مراتب بيش از ميزان‌هاى پيش را به‌وجود آورد و در نتيجه اين ضرورت، و سودآورى عمده‌اى که فعاليت‌هاى جديد در بر داشت، شرکت‌هاى متعددى )به‌خصوص از نوع شرکت‌هاى سهامي( ايجاد گرديد و سرمايه‌هاى هنگفتى به‌دست اشخاص معدودى که به حساب خود، و همچنين از طرف ساير صاحبان سرمايه، در سمت مديران اين شرکت‌ها انجام وظيفه مى‌نمودند سپرده شد. در چنين شرايط، به‌خصوص با توجه به اينکه فعاليت همهٔ اين شرکت‌ها هميشه موفقيت‌آميز نبود، و در بعضى موارد خسارات عمده‌اى به صاحبان سرمايه وارد مى‌گرديد، لزوم استخدام مديران کارآزموده به وسيلهٔ صاحبان اين قبيل سازمان‌ها بيشتر احساس گرديد و در نتيجه، طبقهٔ صاحبان سرمايه و گروه گردانندگان اين سرمايه‌ها در غالب موارد از يکديگر متمايز شدند. اين خود دليل ديگرى بود براى بهبود روش‌هاى حسابدارى از يک طرف و اشاعهٔ حسابرسان از طرف ديگر. ليکن از آنجا که نقطه‌نظر صاحبان سرمايه بيشتر در جلوگيرى از هرگونه تقلب و سوءاستفادهٔ مديران و کارمندانى که در استخدام آنان بودند خلاصه مى‌شد، لذا وظيفهٔ اساسى حسابرسان در اين زمان عمدتاً کشف هرگونه تقلب و سوءاستفاده به‌شمار مى‌آمد.

در انگلستان، که غالباً به‌عنوان زادگاه فن جديد حسابرسى شناخته مى‌شود، در زمان انقلاب صنعتى و پس از آن، اصلاحات اساسى و بسيار گسترده‌اى در سيستم‌ها و روش‌هاى حسابدارى به‌عمل آمد. با افزايش اهميت و رونق کار شرکت‌هاى سهامى در اين زمان، و انتقال وظيفهٔ اداره امور مؤسسات صنعتى و تجارى از صاحبان سرمايه به مديران حرفه‌اي، اصول و ضوابطى جهت بهبود امور مالى و حسابدارى پايه‌گذارى شد، و برقرارى يک سيستم کامل و مناسب حسابدارى به منظور پيشگيرى از سوءاستفاده‌ها و يا کشف به موقع آنها، و بالاخره براى تهيهٔ گزارش‌ها و صورت‌هاى مالى مورد اعتماد و قابل‌اتکاء، بيش از پيش ضرورى به‌نظر رسيد. به تدريج که سهام‌داران شرکت‌ها علاقهٔ بيشترى به بررسى صورت‌حساب‌هاى تنظيمى نشان دادند و بيشتر و بيشتر به اتکاء صورت‌هاى مالى و گزارش حسابرسان اتخاذ تصميم نمودند، نياز فراوانى به‌وجود حسابرسان ورزيده و کاردان احساس شد. به اين ترتيب، ديگر وجود حسابرسان آماتور براى رفع احتياج تجارت و اقتصاد کشور کافى و مناسب به‌نظر نمى‌رسيد، و حسابرسى متدرجاً به‌عنوان حرفه‌اى مستقل شناخته شد.